1 [Seite: 137] CONUENTIONESConventiones
2& pacta quædamquaedam, inter GeneroſumGenerosuma
3Dominum Ranconium Principis
4nomine & Pedemontanarum val--
5lium incolas, ValdenſesValdenses nominatos,
6tranſactatransacta & rata.↑

7EXEx Principis mādatomandato diplomata con-
8ficientur, quibus vallium Angruni--
9cæAngruni--
9cae, BobiacȩBobiacae, VillarinȩVillarinae, vallis Guichardi,
10RoratinæRoratinae, TailleretinæTailleretinae, Ruatibonetii in
11TurrenſiTurrensi confinio, SanmartineȩSanmartineae, Pe--
12ruſæPe--
12rusae, RoccapiatanȩRoccapiatanae, Bartholomei inco--
13lis, ac cæteriscaeteris, qui ſubſidiosubsidio illis fuerunt,
14remitti cōdonaríquecondonaríque omnes, quas com--
15 [Blatt: 138] miſeruntcom--
15 [Seite: 138] miserunt offenſasoffensas palàm fiet. PræſertimPraesertim
16verò, quòd tam in ipſiusipsius celſitudinemcelsitudinem,
17tum etiam in priuatosprivatos nobiles, quos in
18ſuamsuam fidem ac cliētelamclientelam recepit, arma
19cœperintcoeperint. [Art. 1] Angruniis deīcepsdeinceps, Bobiacis,
20Villarinis, Guichardinis, Roratinis,
21(vallis LuſernæLusernae membris), Roderetinis
22item, Marcellinis, Maneillanis, SalſanisSalsanis
23(vallis MartineȩMartineae membris) bcœtuscoetus agereb,
24aliíſquealiísque religionis ſuæsuae exercitiis locis
25conſuetisconsuetis frui, cliberum forec idipſumidipsum. [Art. 2] Vil--
26lario (LuſernæLusernae membro) tantiſpertantisper con--
27ceſſumcon--
27cessum iri, dum eius celſitudinicelsitudini illic mo--
28liri arcem viſumvisum erit. Extructa verò
29arce nec concionibus nec cœtibuscoetibus toto
30illo circuitu locus erit. PoterūtPoterunt quidem
31alicubi haud procul appoſitumappositum ad hoc
32locum aliquem Bobiacum verſusversus ex--
33truere. Neque tamen PaſtoribusPastoribus nefas
34erit, morbis eo tractu laborantes inuiſe--
35reinvise--
35re, aliáque ſuæsuae religionis, quæquae neceſſa--
36rianecessa--
36ria ſuntsunt, munia obire: modò ne illic
37cœtuscoetus conuocenturconvocentur, aut habeantur con-
38ciones. [Art. 3] Tailleratinis & Ruatinis in Tur-
39renſiTur-
39rensi confinio iacentibus, concionari &
40cœtuscoetus vocare fas erit, iis tantūtantum locis, qui--
41bus id antehac ſolēnesolemne fuit, ea tamētamen lege,
42 [Seite: 139] ne id in reliquo TurrenſiTurrensi cōfinioconfinio fiat. [Art. 4] Iis,
43qui LuſernenſibusLusernensibus ac Sanmartineis vi--
44cini ſuntsunt ac paulò ante denominati, cau-
45tio erit, ne reliquos illorūillorum fines Principíſ--
46uePrincipís--
46ve ditionēditionem ſubeantsubeant, néuenéve ad conciones,
47cœtuscoetus, ac diſputationesdisputationes habēdashabendas præſcri-
48ptospraescri-
48ptos limites tranſgrediāturtransgrediantur, cūcum id ſibisibi in
49ſuissuis tātùmtantùm cōfiniisconfiniis liceat. Quod ſisi fortè
50rogēturrogentur de ſuasua fide, illis abſqueabsque pœnapoena vel
51bonorūbonorum vel capitis liberūliberum erit reſpōdererespondere.
52[Art. 5] Eadem libertate PeruſiniPerusini fruentur, qui
53nunc religionis cauſacausa ab ædibusaedibus ſuissuis exu-
54lant, quíq.quique cœtuscoetus conuocareconvocare & verbi pro-
55mulgatione aliíſquealiísque ſuȩsuae religionis exer--
56citiis quodam in loco, cui Puteus nomēnomen,
57vtiuti ſolebantsolebant: ſedsed ita, vtut cæteroscaeteros huius pa--
58rœciæpa--
58roeciae locos aut confinia ad id non ſu--
59beantsu--
59beant. [Art. 6] Pinachianis, qui ſuntsunt in valle Pe--
60ruſina Pe--
60rusina, quíque hodie religionis ergô pa--
61tria exulātexulant, necnōnecnon ad cōcionesconciones, cœtuscoetus a--
62liáque religionis ſuæsuae exercitia cōuenireconvenire
63ſolebantsolebant, eodem iure vtiuti licebit: modò
64eo tantum loco, cui Grandubionum no--
65men, illud fiat. [Art. 7] Sangermanis, qui ſuntsunt ex
66valle PeruſinaPerusina, Roccapiateis item, qui
67ob religionem, in qua etiamnum perſi--
68ſtuntpersi--
68tunt, profugerunt: fiet poteſtaspotestas habendi
69 [Seite: 140] paſtorempastorem, qui alternis diebus apud
70Sangermanum loco, cui nomen Lan--
71dormileſiumLan--
71dormilesium, modò apud Roccapiatam
72loco, cui nomen Vandinum, concionari
73poterit. [Art. 8] Oppidanis ſimulsimul ac ruſticisrusticis val--
74lium harum vniuerſisuniversis, qui nunc propter
75religionēreligionem, in qua etiam conſtanterconstanter per--
76ſeuerantper--
76severant, exulant, indultum eſtest (nihil e--
77tiam obſtantibusobstantibus promiſſispromissis quibuſcun--
78quequibuscun--
78que, ſiuesive abiurationibus alienis à ſuasua re--
79ligione ante hoc bellum præſtitispraestitis) in ſuāsuam
80cuique familiam reuertireverti, ad ſuæsuae religio--
81nis calculum vitam degere, in concioni-
82bus ac cœtibuscoetibus, qui præfixispraefixis locis à Mi--
83niſtrisMi--
83nistris fient, frequentes eſſeesse, modò ſupe--
84riorasupe--
84riora ad amuſſimamussim obſeruentobservent. Quoniam
85verò harum vrbiumurbium ac pagorum pleri--
86que, extra euangelicȩevangelicae prædicationispraedicationis ter--
87minos agunt, qui morbo laborantes vi--
88ſitationevi--
88sitatione atque id genus aliis religionis
89exercitiis indigent, eorum MiniſtrisMinistris in--
90tra deſignatosdesignatos limites habitantibus, il--
91los inuiſereinvisere rebúſquerebúsque omnibus ad ſalu--
92temsalu--
92tem neceſſariisnecessariis iuuareiuvare nullo eorum de--
93trimento licebit, modò ne conciones
94habeant, aut cœtuscoetus ſuſpectossuspectos conuocētconvocent.
95[Art. 9] Singulari autem gratia Meaneis omni--
96 [Seite: 141] bus ac SābartholomeisSanbartholomeis, RoccapiatæRoccapiatae vi--
97cinis, qui profugerūtprofugerunt quidēquidem, religionem
98verò nihilominus retinent, libertate
99proximè præcedentipraecedenti capite conceſſaconcessa
100frui liberum erit: ea tamen lege, vtut ea
101omnia, quæquae alii ſese ſeruaturosservaturos promiſe--
102runtpromise--
102runt, diligenter & ipſiipsi obſeruētobservent. [Art. 10] His in--
103quam vallicolis omnibus ac extorribus,
104qui tamen religionem perpetuò ample--
105xantur, tam vallium ipſarumipsarum, quam roc--
106capiatæRoc--
106capiatae, Bartholomei, Meánæq.Meánaeq[ue] incolis,
107bona iam publicata, (modò ne ob aliam
108quàm religionis bellíque confecti cau--
109ſamcau--
109sam id acciderit) reſtituenturrestituentur. [Art. 11] His pari--
110ter omnibus tam pecudes quàm ſuppel--
111lectiliasuppel--
111lectilia iuris legúmque ſubſidiosubsidio à vici--
112nis (militibus exceptis) recuperare lice--
113bit. Et quæquae diſtractadistracta comperiēturcomperientur, eadēeadem
114quoque via, ſedsed reſtitutorestituto pretio redimi
115poterunt: quod item & vicinis in eos
116permittetur. [Art. 12] His inquam libertates ſin--
117gulæsin--
117gulae, immunitates, priuilegiáqueprivilegiáque tātam ge--
118neralia quàm particularia cùm ab eius
119celſitudiniscelsitudinis maioribus, tum ab ipſometipsomet
120conceſſaconcessa, vel à priuatisprivatis Dominis impe--
121trata, firmabuntur, modò de iis docu--
122mento authentico fidem faciant. [Art. 13] Valli--
123 [Seite: 142] bus iſtisistis præficienturpraeficientur æquiaequi MagiſtratusMagistratus,
124qui recta & vtiliautilia, & ſanctissanctis legibus con--
125uenientiacon--
125venientia præſcribantpraescribant, quíq.quíque ex ȩquoaequo &
126bono iudicētiudicent, vtut inde ſese in eius celſitudi-
127niscelsitudi-
127nis fidēfidem & cliētelāclientelam nōnon ſecussecus ac reliquos
128ſubditossubditos recipi intelligant. [Art. 14] Tenebuntur
129autēautem hi valliūvallium incolæincolae, vallicolarūvallicolarum omniūomnium,
130qui fugāfugam religionis cauſacausa ceperūtceperunt, tātam eo--
131rūeo--
131rum, qui ſeſesese periurio aſtrinxerūtastrinxerunt, q[uam] aliorūaliorum
132cathalogūcathalogum cōficereconficere, vtut in bonorum ſuo--
133rūsuo--
133rum familiarúmque poſſeſſionepossessione reſtituirestitui
134conſeruaríqueconservaríque, necnon Principis Do--
135miníque ſuisui fauorefavore ac beneficio frui poſ-
136ſintpos-
136sint. [Art. 15] Et quanquam nemini ignotum ſitsit
137penes Principem eſſeesse, intra ditionis ſuæsuae
138terminos arces ad arbitrium extruere,
139cui etiam contradici à nemine queat:
140vtut tamen omnem ab animo ſuosuo ſuſpi--
141cionēsuspi--
141cionem ValdenſesValdenses amoueātamoveant, ſisi poſtpost exactūexactum
142aliquot temporis ſpatiūspatium, ſuæsuae celſitudinicelsitudini
143libitum fuerit Villarii propugnaculum
144ædificareaedificare, notūnotum ſitsit omnibus eius loci ha--
145bitatores ad ſuggerēdossuggerendos ſumptussumptus mini--
146mè cōpellendoscompellendos: niſinisi fortè ipſisipsis vltroultro ac
147ſpōtèspontè ſuosuo principi operāoperam præberepraebere viſumvisum
148fuerit. Huic aūtautem pugnaculop[ro]pugnaculo exædifica--
149toexaedifica--
149to, præeritpraeerit præfectuspraefectus, cuius partes erunt
150Principis celſitudinicelsitudini fideliter inſeruireinservire,
151 [Seite: 143] ita tamen, vtut incolarūincolarum vel bonis vel con-
152ſciētiiscon-
152scientiis, nihil nec detrimētidetrimenti, nec moleſtiȩmolestiae
153inferat. [Art. 16] At priuſquāpriusquam MiniſtrosMinistros (qui Prin-
154cipis celſitudinicelsitudini reiiciendi videbuntur)
155illi dimittant, alios in eorūeorum loco accerſe-
156reaccerse-
156re illis liberūliberum erit, modò ne MagiſtrumMagistrum
157MartinūMartinum PragelenſemPragelensem ſibisibi deligātdeligant dimiſ-
158ſisdimis-
158sis verò vſquāusquam in his vallibus EccleſiarūEcclesiarum
159curācuram gerere licebit. [Art. 17] Vbicunq.Ubicunq[ue] locorum
160his in vallibus condonari & cœtuscoetus agi--
161tare aliáque huius religionis munia obi--
162re licebit: illic itidem MiſſæMissae, & alijalii vſita--
163tousita--
163to Romanis more ritus ac ceremoniæceremoniae
164celebrabuntur: ſedsed ea lege, vtut ipſiipsi neque
165eò conuenireconvenire, neque intereſſeinteresse, aut cere--
166monias eiuſmodieiusmodi celebrātescelebrantes fauorefavore vel
167auxilio iuuareiuvare cogantur. Nec vllaulla etiam
168ratione interturbabuntur ijii, quib.quib[us] eò li--
169bitūli--
169bitum erit accedere. [Art. 18] Ex Principis indulto
170illis etiāetiam remittūturremittuntur impēſȩimpensae omnes, quas
171in huius belli gratiāgratiam fecit. Octo itēitem coro-
172natorūcoro-
172natorum millia à ſedecīsedecim millib.millib[us], quȩquae bello
173antehac confecto pacti erāterant reliqua, ac--
174cepta eis feruntur: atque ob hāchanc cauſamcausam
175confectæconfectae literæliterae perfringentur, & in ni--
176hilūni--
176hilum redigentꝰredigent[ur]. [Art. 19] ActutūActutum captiuicaptivi omnes, qui
177in militum poteſtatepotestate reperiēturreperientur, ſolutosoluto
178tamētamen ȩquoaequo paríq.paríq[ue] facultatib.facultatib[us] redēptionisredemptionis
179 [Seite: 144] pretio ſaluisalvi reſtituenturrestituentur. Negotium i--
180ſtudi--
180stud omne Dominorum Ranconii &
181Trinitei ſententiæsententiae & iudicio commit--
182tetur. Ad hæchaec immunes emittēturemittentur quot
183quotquot --
183quot illorum iudicio contra belli ius
184capti cenſebunturcensebuntur., DimiſſisDimissis pariter ex
185vallicolis, qui ſuæsuae religionis non rei al--
186terius cauſacausa ad triremes ablegati fue--
187rint. [Art. 20] Denique his omnibus, Meaneis
188item, Roccapiateis, & Sanbartholomeis,
189cuiuſcunquecuiuscunque ſintsint loci & ordinis (modò
190ne ſintsint MiniſtriMinistri) promiſcuèpromiscuè ac familiari--
191ter habitandi verſandíqueversandíque cum cæteriscaeteris
192omnibus ſubditissubditis poteſtaspotestas fiet. Singulas
193item, quæquae principis ſubiacentsubiacent imperio
194ProuinciasProvincias adire, peragrare, in iíſqueiísque
195commorari, ac merces emere, vendere,
196eáſqueeásque vltroultro citróque conuehereconvehere lice--
197bit, ſedsed ea lege, vtut nequis illorum (vtut an--
198tea dictum eſtest) concionetur, cœtuscoetus con--
199uocetcon--
199vocet, aut de religione diſceptetdisceptet: & qui
200vallium earundem vrbibusurbibus ac pagis ha--
201bitant, ac fines locóſquelocósque antea deſigna--
202tosdesigna--
202tos incolunt, aliò nōnon commigrent. QuæQuae
203omnia, ſisi ab eis integrè ſeruenturserventur, haud
204vllaulla ſese moleſtiamolestia vllóueullóve detrimento affi--
205ci percipient, imò verò in principis fide
206 [Seite: 145] ac clientela tutiſſimitutissimi degent. [Art. 21] Accedit
207huc, quòd Dux prȩpedimētapraepedimenta omnia ad--
208uerſusad--
208versus caſuscasus & iniqua ſceleratorumsceleratorum ho--
209minum conſiliaconsilia ita eſtest diſſipaturusdissipaturus, vtut in
210ſuasua quiſquequisque religione trāquillamtranquillam vitam
211acturus ſitsit. Quóque exactius hæchaec obſer--
212uenturobser--
212ventur omnia, Georgius MonaſteriusMonasterius,
213Angruniorum Syndicus valliúmque le--
214gatus, ConſtātiusConstantius DialeſtinusDialestinus, aliàs Rem-
215baldus, VillaricæVillaricae actor vniuerſitatisuniversitatis, Pir--
216roneus Arduinus, Bobiacorum, Michael
217Raymondetus, Tailleretinorum & Ru--
218ati BonitenſisBonitensis ex TurrenſiTurrensi confinio, no--
219mine miſſimissi, Ioannes Malanotteus à pri--
220uatispri--
220vatis quibuſdamquibusdam Sanioanninis, Petrus
221PaſchalisPaschalis, à populo vallis MartineæMartineae, ac
222Thomas Romanus Sangermanus, ab e--
223iuſdeme--
223iusdem loci totiúſquetotiúsque vallis PeruſinȩPerusinae v--
224niuerſitateu--
224niversitate delegati, ſuosuo & communita--
225tum nomine ſuperioribussuperioribus capitibus cō--
226prehenſacom--
226prehensa piè inuiolatéqueinviolatéque ſeruatumservatum iri,
227vltròultrò citróque fidem obſtringantobstringant: eá--
228que ſisi à nonnullis (quod omen Deus a--
229uertata--
229vertat) infracta violatáque fuerint, ſese ad
230eam pœnampoenam, quæquae Duci placuerit, ſube--
231undamsube--
231undam paratos. Spondent prætereapraeterea ſese,
232vtut omnia hæchaec earundēearundem vallium quilibet
234 [Seite: 146] Paterfamiliâs confirmet obſeruétqueobservétque
235operam daturos. Pollicetur quoque ge--
236neroſusge--
236nerosus Dominus, Dominus Raconius,
237IlluſtriſſimumIllustrissimum Principem generatim ac
238particulariter, tam intercedente Sere--
239niſſimaSere--
239nissima Domina Principe, quàm ſpecialispeciali
240gratia, hæchaec omnia firma, ratáque habi--
241turum. VtqueUtque maior ei rei fides habere--
242tur, hæchaec eadem ſuasua manu confirmauitconfirmavit
243Raconius: quibus ſimilitersimiliter cunctarum
244vallium nomine ſubſcripſerūtsubscripserunt MiniſtriMinistri,
245próque ſuissuis vniuerſitatibusuniversitatibus alii, qui lite--
246terasd exarare nouerātnoverant. Datum Cauor--
247tijCavor--
247tii, IunijIunii quinto, anno à ChriſtoChristo in cru--
248cem acto ſuprasupra milleſimummillesimum quingente--
249ſimoquingente--
249simo ſexageſimosexagesimo primo.

250PHILIPPVSPhilippus Aa SABAVDIASabaudia.

251FranciſcusFranciscus Valla, Villaricus MiniſterMinister.
252Claudius Bergius, Tailleretinus MiniſterMinister.
253Georgius MonaſteriusMonasterius.
254Michael Raimondetus.