Religiöse Friedenswahrung und Friedensstiftung in Europa (1500-1800): Digitale Quellenedition frühneuzeitlicher Religionsfrieden

Warschauer Konföderation (28. Januar 1573)


Text

Warschauer Konföderation (28. Januar 1573)

1 [Blatt: 119v] Confederacio
2Generalis Varsoviae.

3My RádyRady Koronne /,1 Duchowne / yi SwieckieŚwieckie / yi
4RycerſtwoRycerstwo wſzyſtkowszystko / yi Stany inſzeinsze iedneyjednej áa
5nierozdźielneynierozdzielnej R.P.2 zwielkieyz wielkiej yi zmáłeyz małej Pol--
6ſki
Pol--
6ski
wielkiego K. LitewſkiegoLitewskiego /, KijowáKijowa /, Wo--
7łyniá
Wo--
7łynia
/, POdláſzaPodlasza z Ziemie RuſkieyRuskiej /, PruſkieyPruskiej /,
8PomorſkieyPomorskiej /, ZmudzkieyZmudzkiej /, JflánckieyIflanckiej / yi miáſtámiasta
9Koronne3. OznáymuiemyOznajmujemy wſzytkimwszy[s]tkim wobec ko--
10mu należy ad perpetuam rei memoriam, iż pod
11tym niebeſpiecżnymniebespiecżnym cżaſemcżasem / bez Krolá Páná4 zwierzchniego mieſzká--
12iąc
mieszka--
12jąc
/ ſtáráliſmystaraliśmy ſiesię o to wſzyſcywszyscy pilnie na zieźdźiezjeździe WárſzáwſkimWarszawskim /, iáko--
13byſmy
jako--
13byśmy
przykłádemprzykładem PrzodkowPrzodków ſwychswych ſamisami miedzy ſobąsobą / pokoypokój /, ſprá--
14wiedliwość
spra--
14wiedliwość
/, porządek yi obronę RzecżjpoſpoliteyRzeczypospolitej zátrzymáćzatrzymać yi zácho-
15wáć
zácho-
15wáć
mogli. Przetoż ſtátecżnymstatecznym iednoſtáynymjednostajnym zezwoleniem / yi świe--
16tym
świę--
16tym
przyrzecżenimprzyrzeczenim ſobiesobie to wſzyſcywszyscy ſpolniespólnie imienim wſzyſtkieywszystkiej Rze--
17cżypoſpolitey
Rze--
17czypospolitej
obiecuiemyobiecujemy yi obowięzuiemyobowięzujemy ſięsię pod wiárąwiarą / pocżćiwo-
18śćią
poczćiwo-
18ścią
yi ſumnienimsumnienim náſzymnaszym.

19NaprzodNaprzód / żadnegͦżadnego rozerwániarozerwania między ſobąsobą nie cżynićczynić áni diſmem--
20bráciey
dismem--
20braciej
żadneyżadnej dopuśćić / iákojako w iedneyjednej nierozdźielneynierozdzielnej R.P. ániani ie--
21dná
je--
21dna
cżęśćczęść bez drugieydrugiej PánáPana ſobiesobie obieráćobierać ániani factione priuataprivata z inſzyminszym
22nárábiáćnarabiać. Ale podług mieyſcámiejsca yi cżáſuczasu tu náznácżonegonaznaczonego ziecháćzjechać ſiesię do
23gromádygromady KoronneyKoronnej /, yi ſpolniespólnie áa ſpokoyniespokojnie ten Act Electionis, podług
24woleywolej BożeyBożej do ſkutkuskutku ſłuſznegͦsłusznego przywieść /, áa inácżeyinaczej náżadneyna żadney pánápana
25 [Blatt: 120r] niepozwáláćniepozwalać / iednojedno z tákowątakową pewną áa miánowitąmianowitą umową. nam
26pierweypierwej PráwáPrawa wſzyſtkiewszystkie / PrzywileiePrzywileje / yi wolnośćiwolności náſzenasze ktorektóre ſą / yi
27ktoremuktóre mu podamy poſtpost Electionem poprzyſiącpoprzysiąc ma. A miánowiciemianowicie thoto
28poprzyſiącpoprzysiąc / pokoypokój poſpolitypospolity miedzy rozerwánymirozerwanymi yi roznymiróznymi ludźmi
29w wierze y w nabożeńſtwienabożeństwie záchowywaćzachowywać /, yi nas za GránicęGranicę Koron-
30na
Koron-
30
nigdy nie ciągnąć żadnỹżadnym obycżáiemobyczajem /, ániani prośbą KrolewſkąKrólewską ſwąswą /,
31ániani ſolucionesolucione quinque Marcarum ſupersuper haſtamhastam, ániani ruſzeniaruszenia poſpolitegopospolitego
32bez VchwałyUchwały SeymoweySejmowej cżynićczynić.

33Przetoż powſtáćpowstać przećiwkoprzeciwko kożde ͮ każdemu tákie ͮ takiemu obiecuiemyobiecujemy /, ktobykto by álboalbo
34mieyſcámiejsca yi cżáſyczasy inne do ElectieyElekcyjej ſobiesobie obierał yi ſkłádałskładał álboalbo tumul--
35towáć
tumul--
35tować
na ElectieyElekcyjej chćiałchciał / áboabo lud ſłużebnysłużebny priuatimprivatim prziymowałprzyjmował ál--
36bo
al--
36bo
ElectieyElekcyjej oneyonej zgodnie od wſzjtkichwszytkich concluſę ſprzećiwiácsprzeciwiać ſiesię śmiał.
37A iż w Rzecżypoſpol:Rzeczypospolitej náſzeynaszej ieſtjest diſsidiumdissidium niemáłeniemałe in cauſa Religionis
38Chriſtianae, zábiegáiączabiegając temu: ábyaby ſiesię z teytej przycżynyprzyczyny miedzy ludźmi
39ſedicyasedycja iákajaka ſzkodliwaszkodliwa niewſzcżęłánie wszczęła /, ktorąktórą po inſzychinszych KroleſtwáchKrólestwach -
40ſnie
ja-
40śnie
widżiemywidziemy /, obiecuiemyobiecujemy to ſobiesobie ſpolniespólnie /, pro nobis et ſucceſſoribussuccessoribus
41noſtrisnostris in perpetuũperpetuum ſubsub vinculo iuramenti, fide, honore, et conſcienciisconscienciis nr̃isnostris, iż
42ktorzyktórzy ieſtechmyjestechmy diſsidentesdissidentes de religione pokoypokój miedzy ſobąsobą záchowáćzachować /,
43áa dla rozneyróżnej wiárywiary yi odmiányodmiany w KośćielechKościelech /, krwie nie przelewáćprzelewać /,
44ániani ſiesię penowáćpenować / confiſcationeconfiscatione bonorũbonorum, pocżćiwośćiąpoczciwością / carceribus, et --
45lio, yi zwierzchności żadneyżadnej ániani vrzędowiurzędowi do tákowegotakowego progreſſuprogressu ża--
46dnỹ
ża--
46dnym
ſpoſobemsposobem niepomágáćnie pomagać: yi owſzẽowszem gdżiebygdzie by kto przelewać chciał /
47ex iſtaista cauſacausa záſtáwiáćzastawiać ſiesię o to wſzyſcywszyscy będżiembędziem powinni /, choćby też
48za pretextempretekstem dekretu / álboalbo za poſtępkiempostępkiem iákimjakim ſądowymsądowym kto to cży--
49nic
czy--
49nić
chćiałchciał.

50WſzákżeWszakże przez tę ConfederácyąKonfederacyją náſzęnaszę zwierzchnośćizwierzchności żadneyżadnej nádnad
51poddánymipoddanymi ich /, táktak PánowPanów Duchownych /, iákojako yi SwieckichŚwieckich nie de--
52roguiemy
de--
52rogujemy
/, yi poſłuſzeńſtwáposłuszeństwa żadnego poddánychpoddanych przećiwkoprzeciwko PánomPanom
53ich niepſuiemynie psujemy : yi owſzemowszem ieſlibyjeśliby tákowatakowa licencialicencyja gdżiegdzie byłábyła ſub præ--
54textu
prae--
54textu
religionis, tedy iákojako záwſzezawsze było / będzie wolno yi teraz káżdemukażdemu
55pánupanu PoddánegoPoddanego ſwegoswego niepoſłuſznegonieposłusznego tam in Spiritualibus quam in
56Secularibus, podług rozumienia ſwegoswego ſkáráćskarać. Aby wſzyſtkiwszystki beneficia
57iurispatronatus Regii PrælaturarũPraelaturarum EccleſiaſticarumEcclesiasticarum, iákojako ArcybiſkupſwArcybiskupstw
58BiſkupſtwBiskupstw yi inſzychinszych wſzelákichwszelakich beneficiybeneficyj były dawánedawane nie inſzyminszym ie--
59dno
je--
59dno
RzymſkiegoRzymskiego KośćiołáKośćioła KlericomKlerykom indigenis Polonis iuxta ſtatutũstatutum.
60A beneficyabeneficyja KośćiołowKośćiołów Greckich5 / ludżiomludziom teyżetejże GreckieyGreckiej wiárywiary
61dawánedawane być máiąmają.6

62A iż to do pokoiowpokojów wiele należy /, ábyaby differencyedifferencyje inter ſtatusstatus --
63mowáne
ha--
63mowane
były /, áa miedzy ſtanemstanem Duchownym yi SwieckimŚwieckim ieſtjest nie--
64máła
nie--
64mała
differencia de rebus polliticis temporalibus, obiecuiemyobiecujemy wſzyſtkiwszystki
65ty miedzy ſobąsobą componere na bliſkoblisko przyſzłymprzyszłym SeymieSejmie Electionis.
66SpráwiedliwośćiSprawiedliwości porządek tákitaki w mocy záchowuiemyzachowujemy /, iákijaki ſobiesobie
67 [Blatt: 120v] ktorektóre WoiewodztwoWojewództwo7 domádoma ſpolniespólnie poſtánowiłopostanowiło /, álboalbo ieſzcżejeszcze poſtá--
68nowi
posta--
68nowi
zgodnie /, tákżetakże yi około obrony potrzebneypotrzebnej ZamkowZamków pográni--
69cżnych
pograni--
69cznych
.

70KtożkolwiekKtóżkolwiek ſiesię komu o pewny dług zápiſałzapisał / yi do Grodu firma
71inſcriptioneinscriptione odpowiedáćodpowiedać ſiesię poddał dobrowolnie /, bądź przed śmier--
72ćią
śmier--
72cią
álboalbo inż yi po śmierćiśmierci KrolewſkieyKrólewskiej /, tákowytakowy káżdykażdy podług zapi--
73ſu
zapi--
73su
ſwegoswego niechayniechaj progreſſũprogressum iurisjuris vſitatumusitatum ćierpicierpi. A PánowiePanowie Stáro--
74ſtowie
Staro--
74stowie8
będą powinni vigore huius generalis confederationis, ſinesine omni
75dilatione iuxta vſitatamusitatam formam ſądżićsądzić odpráwowáćodprawować yi exequowáćegzekwować --
76kowe
ta--
76kowe
CauſyKausy oprocżoprócz tych WoiewodztwWojewództw9 /, ktorektóre ſobiesobie formam ſpráwie--
77dliwośći
sprawie--
77dliwości
yi ExequucyeyEgzekucyjej ſpecialemspecialem poſtánowilipostanowili ſubsub interregno, áboabo ie--
78ſzcże
je--
78szcze
poſtánowićpostanowić máiąmają.

79InſcriptionesInscriptiones wſzelákiewszelakie &et refignaciones bonorum perpetuas coram au--
80thenticis actis factas et fiendas ſubsub interregno ſpolnemspólnem teytej CõfederácieyKonfederacyjej
81zezwoleniem vmacniamyumacniamy /, ábyaby ſubsubINTErregnointerregno pocżąwſzypocząwszy od dniádnia
82śmierćiśmierci KrolewſkieyKrólewskiej nikomu in progreſsibusprogressibus iurisjuris fatalia, álbo præſcri--
83ptio
praescri--
83ptio
nie ſzkodżiłászkodziła na potym do ſpráwiedliwośćisprawiedliwości iegojego.

84TákżeTakże ktorzyktórzy mieli terminum brániabrania pieniędzy na przeſzłeprzeszłe Gody /, á--
85bo
a--
85bo
na Nowe látolato /, áboabo na iákijaki cżásczas iużjuż przeſzłyprzeszły /, ćici wſzyſcywszyscy ábyaby byli po-
86winni bráćbrać ſweswe pieniądze na pierwſzepierwsze ſądysądy dali Pan BogBóg po obrá--
87niu
obra--
87niu
nowego KroláKróla /, álboalbo na pierwſzepierwsze lieżenieleżenie XiągKsiąg.

88ObiecuiemyObiecujemy też to ſobiesobie / że na ElectiąElectją10 náznácżonąnaznaczoną iádącjadąc /, yi na mie--
89yſcu
mie--
89jscu
będący /, yi do domu ſiesię rozieżdzáiącrozjeżdżając /, gwałtu żadnego ludżiomludziom /,
90yi ſamisami miedzy ſobąsobą cżynićczynić nie będżiemybędziemy.

91Ty wſzyſtkiwszystki rzecżyrzeczy obiecuiemobiecujem ſobiesobie /, yi na potomki ſweswe chowáćchować ſtáte--
92cżnie
state--
92cznie
yi trzymáćtrzymać ſubsub fide, honore, et conſcienciisconscienciis noſtrisnostris. A ktobykto by ſiesię temu
93ſprzeciwiáćsprzeciwiać chćiałchciał /, yi pokoypokój áa porządek poſpolitypospolity pſowáćpsować /, contra talem
94omnes conſurgemusconsurgemus in eius deſtructionemdestructionem. A dla lepſzeylepszej pewnośćipewności tych
95wſzyſtkichwszystkich opiſanychopisanych rzecżyrzeczy przyłożyliſmyprzyłożyliśmy PiecżęćiPieczęci ſweswe do tego /, yi --
96komá
--
96koma
wlaſnymiwłasnymi podpiſalipodpisali. Actum VarſchouiæVarschoviae in ConuentioneConventione Re--
97gni Generali, vigeſimavigesima octauaoctava MenſisMensis IAnuarijJanuarij. Anno Domini MilleſimoMillesimo
98QuingenteſimoQuingentesimo Septuagesimo Tertio.



Sachliche Anmerkungen

1 Auch Rada królewska, bezeichnet seit Ende des 15. Jh. die Mitglieder der Senats.
3 Gemeint sind die königlichen Freistädte Danzig, Thorn, Elbing und Riga. Bis auf diese Städte war Polen-Litauen in Woiwodschaften eingeteilt.
4 Verwiesen wird auf das Interim nach dem Tode des polnischen Königs Sigismund August II. 1572
5 Ämter der Orthodoxen Kirche
6 Orthodoxer Glaube
7 Die Woiwodschaften stellen die Verwaltungsgliederung der Rzeczpospolita dar.
8 Starosta ist ein königlicher Verwaltungsbeamter.
9 Verwaltungsgliederung der Rzeczpospolita.
10 Verweis auf den Wahlsejm, auf welchem die Wahlkapitulation ausgearbeitet werden sollte.

Sigismund II. August Polen , König
weiterführende Informationen
Kleinpolen (Małopolska)
weiterführende Informationen
Litauen, Großfürstentum
weiterführende Informationen
Kiew, Woiwodschaft
Wolhynien, Woiwodschaft
weiterführende Informationen
Podlachien, Woiwodschaft
weiterführende Informationen
Ruthenien, Woiwodschaft
Pommerellen, Woiwodschaft (Województwo pomorskie)
weiterführende Informationen
Samogitien, Herzogtum (Księstwo Żmudzkie)
weiterführende Informationen
Livland, historische Landschaft
weiterführende Informationen