1 [Seite: 1] Instrumentum
2pacis
3inter
4Tigurinos & Bernenses, primos Hel--
5vetiae Cantones Evangelicos,
6&
7Quinque Pagos Catholicos, Lucernen--
8ses, Urios, Suitios, Underwaldios
9& Tuginos,
10d[ie] 18. Julii & 9 atque 11. Augusti
11A[nno] MDCCXII.
12compositum.↑

13In Linguam Latinam ex Originali Germanico
14fideliter translatum.↑

15Tiguri,
16Ex Typographeo Bodmeriano.↑

[Seite: 2]

17 [Seite: 3] In nomine Sacro Sanctae & In--
18dividuae Trinitatis, Patris, Filii &
19Spiritus Sancti, Amen!

20Manifestum notumque sit om--
21nibus: Posteaquam communi no--
22strum omnium cum moerore inter
23Helvetios, tum Tigurinos atque
24Bernenses, tum Lucernenses, Urios,
25Suitios, Underwaldios atque Tuginos, lis & dissensio pro--
26pter Toggenburgiorum gravamina atque querimonias est
27exorta, quae tractu temporis eo sensim processit, ut dispo--
28nente ita divino Numine non in Toggio solum Abbatis--
29que S[ancto] Gallensis ditione, sed & in Communibus Provinciis,
30cumprimis in Comitatu Badensi & Libera Provincia ad ar--
31ma deventum sit, summa Tigurini cum Bernensibus neces--
32sitate compulsi, non tantum, ut rebus suis consulerent, Comi--
33tatum Badensem cum Libera Provincia eiusque oppidis, Ba--
34da, Mellinga, Bremogarto occuparunt, sed & Turgo--
35viam atque Rheguscos venire in fidem suam & sibi iura--
36mentum dicere coegerunt. Quam ob rem caeteri Helvetiae
37Cantones, Glaronenses, Basileenses, Solodurii, Schaphusia--
38ni, Abbatiscellani, Sangallenses atque Biennenses pro iusta
39 [Seite: 4] sua solicitudine, qua pro conservanda almae Patriae liberta--
40te, tanto cum sudore & sanguine parta, afficiebantur ad re--
41conciliandam pacem, publica Comitia XIII. Cantonum &
42Sociorum Arburgum primo & Oltam indixerunt, mox A--
43rovium ob opportuniorem loci situm communi omnium
44consensu convocarunt. Quo loco cum Cantonum omni--
45um Legati comparuissent, indefesso illorum studio curaque
46eo perducta tandem res est, ut inter Tigurinos & Bernenses
47cum Lucernensibus Uriisque die 18. Julii A[nno] MDCCXII.
48pax sancita, in tabulas relata atque Legatorum nomine Can--
49tonum suorum subscribentium manu sigilloque munita fue--
50rit. Quam cum Suitii, Underwaldii Tuginique acceptare
51nollent, res in apertum bellum & funestiores hostilitates eru--
52pit, donec tandem omnium Cantonum XIII. Sociorumque
53Arovii denuo convenientium, qui ad sarciendam pacem plena
54potestate a supremis suis Magistratibus instructi accesserunt,
55insigni solertia & solicitudine provida omnis discordia ad--
56spirante divina gratia & extincta &, si annuet Deus omnium
57votis, in perpetuum penitus sublata est, idque eo modo atque
58ordine, quo per capita deinceps dicemus.

59Amplissimorum autem Legatorum nomina haec sunt:

60Tigurinorum: Joh[annes] Jacobus Escher, Reipubl[icae] Consul.
61Joh[annes] Jacobus Huldrich, Proconsul.

62Bernensium: Samuel Frisching, Dominus in Rümlingen,
63Signifer Civitatis. Christophorus Steiger, Quaestor. Abra--
64ham Tscharner: omnes Senatores.

65Lucernensium: Joh[annes] Martinus Schweizer, Dominus in
66 [Seite: 5] Bunast, Schultetus & Signifer Civitatis. Leonhardus Fran--
67ciscus von Fleckenstein, Proconsul & Signifer Civitatis. Ca--
68rolus Antonius am Rhein, Senator & Tribunus militaris.

69Uriorum: Carolus Alphonsus Bessler, designatus Landa--
70mannus & Labarophorus. Josephus Antonius Puntiner, Re--
71gionis Capitaneus, Colonellus & Landamannus. Sebastian
72Jauch, Regionis Scriba.

73Suitiorum: Josephus Franciscus Erler, recens designatus
74Landamannus. Gilg Christophorus Schorno, Landaman--
75nus.

76Underwaldiorum supra Sylvam: Conradus von Flüh,
77Landamannus. Nicolaus im Feld, Ex Landamannus & Laba--
78rophorus. Infra Sylvam: Sebastian Remigius Kaiser, Landa--
79mannus & Regionis Capitaneus. Ignatius Stulz, Ex-Landa--
80mannus.

81Tuginorum: Beatus Jacobus zur Lauben vom Thurn und
82Gestelenburg, Dominus zu Hembrunn und Angligken, E--
83ques, Ex-Landamannus, & Regionis Capitaneus. Wolffgang
84Damianus Muller, Quaestor. Christianus Hermann. Galläter
85ex Valle Egeria. Oswald Heggeli, Ex-Landamannusa Monta--
86nus: Senatores omnes.

87Glaronensium: Joh[annes] Henrich Zwicki, Landamannus.
88Jacobus Gallati Pro Landamannus & Senator.

89Basileensium: Joh[annes] Balthasarus Burckard, Consul. Chri--
90stophorus Burckard, Deputatus & Senator.

91Friburgensium: Franciscus Philippus von der Weid1/ Se--
92nator.

93Solodurensium: Joh[annes] Fridericus von Roll, Baro, Domi--
94 [Seite: 6] nus zu Emenholtz, Urbis Signifer, Eques. Joh[annes] Jacobus Gluz,
95Eques, Quaestor, Senator.

96Schaphusianorum: Michael Senn, Consul. Melchior von
97Pfisteren, Proconsul.

98Abbatiscellanorum Interiorum: Paulus Sauter, Landaman--
99nus. Exteriorum: Lorenz Tanner, Landamannus.

100Sangallensium: Christophorus Hochreutener, Archi-Grammateus, I[uris] U[triusque] D[octor] & Senator.

102Biennensium: Petrus Haas, Urbis Signifer & Senator.

103I. In ius & ditionem Tigurinorum & Bernensium con--
104cedit totus Comitatus Badensis cum Oppidis, vicis, agris,
105civibus, subditis; oppidum etiam Bremogartum, cum iuri--
106bus supremis, privilegiis & si quae alia ad eos pertinent, sine
107exceptione ulla.

108In Libera Provincia linea Regionis fines signatura a
109Lunkhofen usque ad Farwangen quamprimum ducatur, ita
110ut, quicquid infra hanc lineam iacet, ad Tigurinos & Bernen--
111ses pertineat; quae vero supra hanc lineam sunt, Cantonibus
112Imperantibus porro pareant. Nova autem linea non nisi su--
113premum Dominium seu Regionis limites denotabit, & qui--
114dem ita, ut cuique ius suum, reditus, decimae, pascua promi--
115scua, Sylvae aliique proventus, quamvis hac linea secentur
116ac disiungantur, salva integraque permaneant.

117Cives Urbis Steinae cis Rheni pontem habitantes cum
118banno Fundi communis, & quae eo continentur, a Prae--
119fectura Turgaea & summa Turgoiae iurisdictione eximun--
120tur, ad urbem Steinam spectaturi in posterum; salvis tamen
121Bernensium, Friburgensium & Solodurensium, quae hacte--
122nus heic habuerunt, iuribus.

123 [Seite: 7] Tigurini contra atque Bernenses pollicentur Catholicis
124liberum in supra dictis oppidis atque ditionibus Religionis
125suae exercitium; pollicentur etiam, Fundationes se, Caeno--
126bia, Caenobiorum bona, facultates, iura, privilegia, proven--
127tus, reditus, decimas nec non interiores & exteriores Topar--
128chas eorumque & aliorum iura sarta tecta conservaturos
129& defensuros; pollicentur porro oppidum Badam eiusque
130Cives ita habituros sese clementer, ut ex clementia ipsis prae--
131standa perpetui gaudii sensum sint percepturi.

132Pollicentur praeterea Collegio St. Verenae, quod Zur--
133zachi fundatum est, cum Praepositura Decanatus, Hierophy--
134lacium, Canonicatus vel aliud etiam minus munus Ecclesia--
135sticum vacabit, vacanti muneri successorem ex Quinque Pa--
136gis &, cum idem munus denuo vacabit, vel ex omnibus Pagis
137Catholicis vel ex Provinciis Communibus oriundum ali--
138quem atque ita deinceps alternatim se semper praefecturos;
139Regale etiam, quo hucusque praefectus gaudebat, illibatum
140relicturos.

141Quinque Pagis Catholicis non minus atque caeteris Hel--
142vetiis atque Helvetiorum Sociis, vi foederum & more hucus--
143que inter nos observato, per terras a nobis iam occupatas li--
144ber transitus, liber commeatus, liberum commercium datur
145ita, sine novo solvendorum tributorum aut vectigalium one--
146re, prout huius iuris reciproci vices Tigurini & Bernen--
147ses merito exspectant & reposcunt. Quae tamen ita intelli--
148genda sunt, ut quicunque intra biennium ab hoc tempore
149cum opibus suis alio, non tamen extra Helvetiae limina, abi--
150bunt, immunes sint a detractionis onere. Qui vero post ex--
151 [Seite: 8] actum biennium veteres mutare sedes etiam intra communis
152Patriae fines cogitant, demigrationis & immigrationis con--
153sueta onera ferant, Salvo iterum, quod in his terris Glaro--
154nenses habent iure veteri.

155II. Tigurini & Bernenses retinebunt (reservato etiam hic
156suo Glaronensibus iure) urbem Rapersvilam cum ponte, Villa,
157vectigalibus & omnibus suis appertinentiis, secundum Capitu--
158lationem d[ie] 1. Augusti A[nno] MDCCXII. utrinque consignatam
159vicum etiam e regione urbis situm Hurden cum spatio 3000
160pedum communium, e medio vico circumquaque dinumeran--
161dorum. Cautum etiam est, ut vici huius sessores libero reli--
162gionis suae exercitio, ecclesiasticis & secularibus iuribus, pri--
163vilegiis & bonis suis nemine prohibente fruantur, inteme--
164rato etiam iure, quod in Suitiorum Territorio habuerunt;
165hactenus. Pactum quoque est, ut in vico hoc nulli aggeres,
166nulla munimenta ab hac illave parte excitentur, munimenta
167vero durante bello hoc recens exstructa, ad stabiliendam
168mutuam securitatem & concordiam, iterum diruantur.

169III. Admittuntur Bernenses in Condominiumb Turga--
170vii, Rheguscorum, Sarunetum & residuum Liberae Provin--
171ciae tractum, hac scilicet lege, ut Tigurinis post finitam Prae--
172fecturarum harum administrationem primi succedant.

173IV. Quia Tigurini & Bernenses Turgaviorum & Rhe--
174guscorum praefecturas iis, quorum imperio hactenus rege--
175bantur, hac lege restituunt, ut in rebus Religionem & Regi--
176men Politicum spectantibus paritas aequitasque iuris antea
177introducatur & stabiliatur: ita convenit, ut ad evitandas in
178Communibus Provinciis controversias futuras iustam
179 [Seite: 9] que & pacificam gubernationem instituendam, Evangelici
180in Provinciis Communibus, in quibus utraque Religio viget,
181pari cum Catholicis iure in rebus ad Religionem & cultum
182divinum pertinentibus ex aequo gaudeant, & quod utrisque
183quoad religionis exercitium particulariter proprium est, eo
184citra controversiam fruantur.

185In rebus summa Regalia concernentibus, quaeque com--
186munis Regiminis, Politiae, Provinciarum Bellique leges at--
187tinent, suffragiorum numerus nihil decidat, sed si senten--
188tiae variant, prout cum rem controversam cum Religio--
189ne nihil commune habere Pars altera asserit, altera con--
190tendit ipsam etiam Religionem per causam involvi, neque
191Communibus Provinciis Imperantes Cantones maiore suf--
192fragiorum numero quicquam obtrudant neque Praefecti eo--
193rum controversias disceptent, sed in publicum Imperanti--
194um Cantonum omnium Conventum eas reiiciant integras, in
195quo per pares numero utriusque Religionis iudices vel amice
196componantur vel aequo iuri subjiciantur. In aliis vero ca--
197sibus Imperantes Cantones quicquid pluribus suffragiis deci--
198derint, ratum esto.

199Et quemadmodum Catholicis conceditur, ut res ad Re--
200ligionem ipsorum & disciplinam Ecclesiasticam spectantes,
201matrimonialia item & quae Fori Matrimonialis sunt, notus Re--
202ligionis Catholicae iudex metiatur & diiudicet, ita penes Ci--
203vitatem Tigurinam solam, tanquam iudicem Evangelicum,
204erunt tum potestas in Pastores Evangelicos, tum quae ad Re--
205ligionem Evangelicam, ad disciplinam Ecclesiasticam, ad
206constitutionem & administrationem Scholarum & iudicium
207 [Seite: 10] rerum matrimonialium pertinent. Praeceptores vero aliis in
208rebus, excepta informatione iuventutis & rerum sacrarum
209instillatione, seculari sive civili iudici subsint porro. Ubi ve--
210ro huius vel illius Religionis cultores scholam hucusque
211communem disiungere vel novam sibi condere volent, libe--
212rum hoc illis esto, si propriis id sumtibus faciant.

213Nulla etiam Pars ad alterius Religionis ritus & ceremo--
214nias s[uas] amplectendas vel ad id, quod cum Confessione eius
215non convenit, cumprimis non ad festorum dierum observan--
216tiam, compellenda est. Et quemadmodum in Religione sua
217eiusque ceremoniis & Processibus Ordinis sacri Pompisque
218solemnibus non interpellantur, illuduntur, vexantur Ca--
219tholici, Ita etiam Evangelici in Religione sua & ceremonia--
220rum sacrarum exercitio impediri, illudi, vexari non debent.
221Similiter & Praefectis & Subditis iuramentum, cum praestan--
222dum est, Religionis, quam profitentur, ritibus conveniens
223imponendum est.

224Complacuit praeterea, ut Aedes sacrae vitandae & tol--
225lendae omnis confusionis futurae causa ab iis, qui primi die--
226bus Dominicis illas frequentant, inde a verno tempore in
227Autumnum usque hora VIIIa. & ab Autumno usque in
228Vernale tempus hora IX. matutina evacuandae cedant aliis,
229nisi forte inter utramque Partem de alia hora, quam & in fu--
230turum observare sponte velint, iam convenit, tum ut Aedes
231illae utrisque per hebdomadam ad ordinaria & extraordina--
232ria procuranda Sacra sine impedimento promiscue pateant.
233Quem in finem si quae Pars clavibus ad Aedes sacras & Aedi--
234tuo destituatur atque Aedituum & claves desideret, gratifi--
235 [Seite: 11] cetur Parti desideranti Pars altera; ita tamen, ut ea Templi
236pars, quam Chorum appellant, & Altare ex communibus Ec--
237clesiae bonis, quam minimo fieri potest spatio, claudantur;
238tum ut Evangelicis, sicubi Baptisterio carent, Baptisterii
239ponendi copia haud gravatim detur, tum ut Religioni utri--
240que proprium Caemiterium iustae capacitatis, in quibus con--
241suetis sibi ritibus defunctos contumulent, concedatur.

242Convenit praeterea ut, si qui ad Sacra sua proprias Ae--
243des moliri cupiant, suis eas moliantur impensis, iisque utan--
244tur solis, cumque Parte altera ob ius prioris Templi, quo
245cedunt, transigant.

246Si qui sive huic sive illi Religioni addicti Templum, quo
247hucusque coniunctim utebantur, accessione nova protende--
248re & amplificare suis impendiis velint, liberum hoc illis esto,
249hac tamen cum conditione, ne nova structura ista Religio--
250num ambarum exercitio fraudi sit vel Catholicorum altaria
251& Sacraria damnum inde & detrimentum patiantur. Evan--
252gelici, cum maioris compendii & commoditatis gratia Tem--
253plum aliud in vicinia adire gestiunt, adibunt illud nemine
254praepediente.

255Caetus, in quibus sola Evangelica doctrina docetur, Bo--
256na Ecclesiae, qualiacunque illa sint & ex quibuscunque rebus
257constent, soli possidebunt & administrabunt ipsi. Similiter
258Catholicis iis in locis, in quibus sola illorum dogmata incul--
259cantur, Bonorum Ecclesiasticorum administratio committi--
260tur. In illis vero locis, in quibus Religionis utriusque exer--
261citium obtinet, Bonorum Ecclesiasticorum nondum divi--
262sorum seu communium ratio & natura inquiratur, opes elee--
263 [Seite: 12] mosynis erogandis destinatae pro numero Auditorum utri--
264usque Religionis dividantur; pars bonorum necessitate
265exigente ad Campanas & Templorum structuras impen--
266denda in aequas particulas secetur, utrisque sua portio asser--
267vanda & administranda tradatur, & quae hac occasione im--
268pensae fiunt, aequaliter ferantur. Caput seu sors ipsa pecu--
269niae non minuenda sed augenda potius. Quod ad procuran--
270da sacra sua ex reliquis utraque Pars hucusque accepit, acci--
271piat porro. Utriusque denique Religionis consortes ad cul--
272tus non sui sustentationem in posterum nihil amplius confe--
273rent.

274Collatores munerum Ecclesiasticorum, quae ad Syno--
275dum Tigurinam pertinent, ex tribus Canditatis idoneis, qui
276hinc ipsis indicabuntur, unum eligent & pastorum electo--
277rum aedes sartas tectasque praestabunt.

278Bona, quae Pastores in Communibus Provinciis Ger--
279manicis denascentes relinquuntc, immunia sint a detra--
280ctione.

281Quia Rheguscorum Provinciale Mandatum perperam
282instituta quaedam non tantum continet, sed & res ad Religio--
283nem pertinentes confundit & miscet, necessaria eius emen--
284datio visa fuit: Instrumentum quoque Pacis Provincialis
285A[nno] 1531 conditum refigere & rescindere, Recentem vero Pa--
286cificationem nomine Landsfriden insignire placet, cui Pro--
287vinciae Praefecti, Ecclesiastici & Civiles Toparchae & Mune--
288rum Ecclesiasticorum Collatores adstricti alligatique sint.

289Ut in iure dicundo & odium & gratia omnis absit, ad di--
290gnitates & munera utriusque Religionis consortes promiscue
291 [Seite: 13] provehantur, ita ut quemadmodum Provinciae Scriba in
292Turgoia Catholicus manet, vicissim apud Turgavios Lan--
293damannus semper Evangelicus erit.

294Munus Scribae Provincialis apud Rheguscos semper ad--
295ministrabit scriba Evangelicus. Proximus ab eo praefectus
296Religionis Catholicae membrum esto, constituendum a
297Summis Magistratibus Catholicis, eiusdem dignita--
298tis & ordinis futurum, quo erit Evangelicus Praefectus
299apud Sarunetes, & quo Cantones Imperantes commu--
300ni consilio ipsum esse volent. In haec autem Scribarum &
301Landamannorum officia post singula decennia novi surroga--
302buntur Successores, Catholico veteri novus Catholicus &
303vice versa Evangelico veteri novus Evangelicus. Ipsa autem
304electio, cum muneri vacanti Catholicus praeficiendus est,
305penes Catholicos, cum Evangelicus designandus est, penes
306Evangelicos erit.

307Conventum etiam est, ut in omnibus Comitiis seu Con--
308ventibus Publicis, cum vel Ecclesiastica vel civilia tractantur,
309& Reformatus & Catholicus Protocollista Sessionibus com--
310munibus intersint, eorum Protocolla inter se conferantur
311& quae transiguntur, in publico Consessu exscripto reciten--
312tur.

313Reliqua Civilia & Militaria officia, qualia sunt Subprae--
314fecti, Provinciales iudices, Provinciae Apparitores, Duces
315circulorum, Centuriones ex utraque Religione pari numero
316legantur. Gynopedii quatuor Causidicis Catholicis in prae--
317sentiarum addantur duo Reformati: ubi verae ex Catholicis
318 [Seite: 14] duo e vita discesserint, quatuor Causidici, duo nempe Evan--
319gelici & duo Catholici in futurum tantum sunto.

320In locis, in quibus Reformati cum Pontificiis mixtim de--
321gunt, haec in Minoribus Iudiciis circa Praetores & iudices
322constituendos observanda Lex est: Sicubi incolarum huius
323vel illius Religionis numerus altero tanto major erit, iudi--
324cum etiam numerus ex eadem Religione creandorum tanto
325maior erit, ubi vero numerus non prorsus altero tanto ma--
326ior fuerit, pari tum numero iudices ex utriusque Religionis
327civibus creabuntur. Ipsum vero Dicasterium alternis vici--
328bus Praetorem modo Evangelicum, modo Catholicum ha--
329bebit.

330Orphani suae Religionis tutores habeant. Peregrini sine
331Imperantium Cantonum consensu non in popularium seu in--
332digenarum numerum, populares ubi civitatis & parochiae
333iure destituuntur, invitis Civibus plerisque, non in catalo--
334gum Civium vel Parochialium vel Municipum vel Incola--
335rum recipiantur. Non ipsi etiam Praefecti, non Toparchae,
336sub praetextu dimidii suffragii, hos civitate donandi ius ha--
337beant.

338Empta in manus mortuas, h[oc] e[st] ad possessores perpetuos
339non veniant. Solis Cantonibus Imperantibus, si & caetero--
340rum Cantonum Imperantium consensum decenter rogave--
341rint, huiuscemodi emptionis ius esto.

342Accusatores, testes, delatores clandestini non amplius au--
343diendi. Duro imperio, immodicis Dicagraphorum impen--
344diis aliisque sumtibus iniquis subditi non premendi, sed cle--
345menter & paterne habendi.

346 [Seite: 15] Quod si inter Cantones Imperantes exardescat bellum
347(quod Deus clementer averruncet) nemo ex illis, quamvis
348plurium suffragantium Cantonum numero suffultus, a Com--
349munibus subditis ius postulandi auxilii habet. Subditi me--
350dios se gerant, non copiis, non pecunia, non annona, non
351alio auxilio, sed piis ad Deum precibus pro concilianda pace,
352discordes iuvent.

353Cautum etiam est, ne quis in Communibus Provinciis, si--
354ve Sacri sive Politici Ordinis, munimenta aggeresved sive
355parvos sive magnos, sive regulares sive irregulares sub quo--
356cunque praetextu sine Imperantium Cantonum communi
357consensu moliatur.

358Rei capitis cum Evangelicae tum Pontificiae Religionis
359ad demutandam fidem nullo modo compellendi. Si reus,
360dum sententia ampliatur & differtur, suae Religionis pasto--
361rem efflagitet, iustis eius precibus officium hoc praesente ali--
362quo praefecto non denegabitur. Quod si verae lata in illum
363iam sententia est, pastori, quem expetit, aditus ad eum nemi--
364ne obstrepente pateat, remotis etiam arbitris; Condemna--
365tum Pastor etiam ad locum supplicii comitabitur.

366Ad vitandas rixas & contentiones omnes rixarumquee
367occasiones, convitia, probra & dicta mordacia neque Eccle--
368siastici neque Politici Ordinis ulli pro suggestu, in foro vel a--
369libi locorum loquendo scribendove invicem iaciant. Qui se--
370cus fecerint, gravi animadversione coerceantur. In publicis
371& privatis congressibus tum ore tum calamo altera Religio
372Evangelica, Catholica altera appelletur.

373In rebus ad forum pertinentibus, in Successionibus,
374 [Seite: 16] Haereditatibus, Collocationibus pari omnes iure eademque
375pertica sine Religionum discrimine tractandi sunt: In confe--
376rendis praediis beneficiariis, quae Feuda vocant, a beneficia--
377rio nihil, quod cum Religione eius pugnat, exigendum est.

378V. Pace hac omnino etiam comprehenduntur diserte
379non tantum Helvetii Sociique nostri & Clientes in genere
380omnes, sed & illi, qui his vel illis Partibus consilium & ope--
381ram suam in hoc bello commodarunt.

382VI. Tigurini, Bernenses & Quinque Pagi Catholici
383omnibus, qui flagrante bello has vel illas partes sequi vel mis--
384sis etiam auxiliis iuvare vel negatis irritare sustinuerunt, quin
385etiam iis, qui Tigurinis & Bernensibus coacti sese dedide--
386runt, vel etiam dedere sese sponte & in fidem atque clientelam
387eorum conferre voluerunt, plenam amnistiam & accepta--
388rum iniuriarum oblivionem pollicentur, quae ipsos a delicti
389fsui culpaf immunes praestet.

390VII. Bello capti post solutos pro datis cibariis sumtus
391utrinque permutabuntur, & quia Tigurini & Bernenses nu--
392mero & dignitate longe plures captivos habent, ut animum
393suum candidi amoris mutui desiderio ardentem demonstrent,
394omnes post publicatam pacem & soluta cibaria sine λύτρῳ ad
395suos remittent gratis. Eodem tempore liberi commercii u--
396sus per omnem Helvetiam restituetur. Merces, aes alienum,
397rationes & quae alia nomina quisque ante bellum in locis di--
398versis vel habuit vel deposuit, ad Dominum & possessorem
399suum pristinum postliminio redibunt.

400VIII. Abbas, Decanus & Conventus St. Gallensis, si
401cum Tigurinis & Bernensibus propter Toggium & terras
402 [Seite: 17] bello occupatos pacem reconciliare recusent, promittuntg Can--
403tones reliqui omnes cum Sociis se ad stabiliendam bona fide
404& confirmandam in Helvetia tranquillitatem eos, donec de
405pace convenerit, neque in praesenti neque in futurum tem--
406pus, neque directe neque indirecte adiuturos vel causam eo--
407rum alia quam amicabili via suscepturos. Et quemadmodum
408Tigurini cum Bernensibus sedulo adnitenturh, ut negotium
409hoc cum Abbate eiusque Conventu quantocius compona--
410tur, Ita & quinque Pagi Catholici cogitatione omni cura--
411que incumbent, ut amicis artibus promoveatur pax, quo
412ita tranquillis rebus respiret & felicitate pristina floreat ite--
413rum dulcis Patria.

414IX. Spondent in gratiam reducti Cantones, ut hono--
415rem & amorem suum liquido testentur, quo tum Christia--
416nissimi Regis ad Helvetios Legatum, tum Cantones in bello
417quietos prosequuntur, animumque a pacis studio non alie--
418num declarent, nullam se de reposcendis impensis in bello fa--
419ctis mentionem invicem in posterum iniecturos.

420X. Pollicentur etiam daturos se operam, ut in Commu--
421nibus Provinciis lites omnes, res molestae & acerbae, quae a--
422nimorum rancorem & discidia diuturna pepererunt, sepul--
423tae bona fide & extinctae iaceant, quae amor & concors inter
424Helvetios animus reflorescat iterum.

425Quamprimum tandem Quinque Pagi praesentis Pacifi--
426cationis ratihabitionem per certos Tabellarios in manus no--
427stras tradent, hostilia, exactiones aliaque bellorum mala u--
428trinque cessabunt militesque ab armis dimittentur.

429Ad confirmandam dictorum fidem Amplissimi bello huc--
430 [Seite: 18] usque implicitorum Cantonum Legati pro sua, quam a
431summis Magistratibus acceperunt, potestate, supremam hu--
432ius Pacificationis Tabulis manum imposuerunt; Omnes eti--
433am Cantones XIII. Sociique faedera mutua sancte se invicem
434observaturos antiqua & Helvetica fide sposponderunt. Quem
435in finem, ut curae sibi esse almam pacem testarentur, Civita--
436tum omnium publicis Sigillis praesentes Tabulas munive--
437runt d[ie] XVIII. Iulii & IX. atque XI. Augusti.
438Anno post natum Servatorem nostrum
439unicum Iesum Christum,
440MDCCXII.