Octroi ( 21. Oktober 1620) - LASH Abt. 7 Nr. 5499 (Abschrift aus dem Jahr 1704)
1Wy, van
2Godes Genaden, Erve tot
3, Hertoch tot , ,
4 ende , Grave tot
5 ende a etc. Doen cont
6mits desen: Nademael wy geneyght syn onsere van
7God Almachtich verleenden vorstendome ende Landen
8in wellvaert ende voorspoet te brengen, ende met eerlycken
9middel van handel ende trafyke te vermeerderen. Ende
10ons ettelyke parsoonen van goeden ghelove verscheenen
11syn, te kennen gevende, dat veele remonstrantche par-
12soonen geneycht syn, andere woonsteede te soecken, ende
13haer oock wel onder onsen Furstendome ende ghebiet sou-
14den willen begeeven, om haer huyslyck neder te setten
15ende de vryheyt haerder Religie te beleven, ende hare
16Negotie ende Handelinge te dryven, wanneer deselve
17met behoorlyke ende gherequireerde Privilegien ende
18Vryheeden voorsien ende begonstiget worden. So ist,
19dat op derselver voorgeven rypelyck ghelet ende hier-
20op ghehoort hebbende het avys van den Luyden van
21onsen Rade, beweegt syn geworden om te consenteeren.
22Consenteeren ende vergunnen mits desen, aen alle soo-
23danighe, als hare wooninghe sullen willen nemen,
24om de Vryheyt haerder Goodsdienste te beleven,
25seeker plaetse van Wooninghe aen de Eyderstroom,
26aen ende rontom de drie Sluysen oft nieuwe
27Veer.1 Alwaer sy sullen mogen stichten ende
28bouwen een nieuwe stadt ende dryven aldaer
29hare neeringe ende negotie sonder verlet van
30yemanden, onder ende met Conditien ende
31Vryheeden als volcht.
1. Eerstelyck sullen
32die van de Remonstrantsche ghereformeerde
33Religie de Regieringhe ende t'Gouvernement
34hebben haerder voorschreeven Steede, ende
35daer beneffens de publycke, vrye Exercitie haerder
36Relige, mits dat sy haer daermeede vernoecht
37houden ende in geen ander plaetsen of Steeden
38doen Preedickeen resorteerende onder ons ghe-
39biet, haer draegende in alder modestie ende Stil-
40licheyt op peene van ons onghenade. Sul-
41lende daer beneffens in de selve Stadt oock
42ghedoocht worden Exercitie haerder Religie
43aen de Martinisten2.
2. Ende op dat de faseen
44der Regieringhe int beginsel ende altyt mogen
45gaen met de minste confusie ende het meeste
46Contentement der Ingeseetene. So willen wy
47tot de meeste dienste der inwoonders, voor de
48eerste male Eligeeren drie van de ghequalificeerste
49ende vroomste parsoonen der eerste aenvangers
50of inwoonders daertoe wy ten eersten aen vangen
51sullen committeeren eenen van onsen Rade, die
52hem sal informieren by Seeven van de Notabilste
53Parsoonen naer syn goetduncken, om van elck
54int bysonder haer avys te hebben, wat drie eerste
55parsoonen men daertoe soude behooren te ver
56waerdigen, naer welcker meeste avys Wy onse
57electie sullen formeeren. Welcke drie
par-
58soonen by ons op maniere voors daertoe
59gheeligeert, sullen moogen tot haer kiesen
60drie andere, ende deselve ses noch drie andere
61Welcke moogen Raetsparsoonen of
Vroet-
62schappen der Steede noch meer tot haer sullen
63mogen Kiesen so syt goet vinden naer
ghe-
64legentheyt ende meenighte der in woonders.
653. Welcke voornoemde Raetsparsoonen
66Jaerlyx sullen nomineeren dobbel ghetal van
67Borgermeesteren ende Scheepenen (
moetende-
68ten minsten in elck Collegie eenen blyven
69van den voorgaenden Jare) daeraf wy de
70electie sullen hebben.
4. Ende sullen Wy
71uyt de Nederlantsche Natie stellen eenen
72Stathouder, den welcken neffens Borgemee-
73steren in Stats sacken (als oock wanneert
74noodich in Kerckelyke Saken) sal presideeren
75ende by de ghemeente eerlyck worden ghetrac-
76teert.
5. De ander Officiren sullen by
Stat-
77houder ende Borgemeesteren ghestelt worden.
786. Van alle vonnissen off Sententien in Civile
79Saken by Scheepenen te wysen sal men moogen
80appelleeren aen Stathouder ende eenighe
Asses-
81sores daer toe te committeeren by ons aen d’een
82Syde ende de Regenten aen d’under Syde, ende
83die haer daerby noch beswaert mochten vinden
84sullen voor de laeste male aen ons mogen
85Appelleeren.
7. Aengaende de Jurisdictie
86der Stadt hoe wyt sich die sal strecken
87daertoe sullen Wy so balt den Aenvanck
88ghemaeckt wort, of corts daernaer
Commis-
89sarien ordineeren om Oculaire inspectie te
90te neemen, hoe wyt men deselve naer alle
doen-
91lyckheyt sal mogen toestaen, waerop Wy ons
92dan genedelyck werden ercleeren, Ende sullen
93alle Crimineele saken binnen den selven bedrive
94te vallen, Coomen tot Kennisse ende Judicature
95van Scheepen deser Steede ten overstaen van
96den Stathouder.
8. Des sullen de Ingesetene
97der voorss. Steede of aenvangers der Erven
98Jaerlyx voor pacht betaelen aen ons of onsere
99ghecommitteerden ingaende twee Jaren nae de
100Fondatie der Stat als volcht.
9. Dat eerste
101Erff van t'Sestigh voeten breet vyffthien roeden
102Lanck, d’eerste ses volgende Jaeren daeraen, Ses
103Ryxdaelders Jaerlycks, ende daer naer twelff
104Ryxdaelders Jaerlyx, Dat anderde Erff dartigh
105voeten breet, Lanck vyffthien roeden, d'eerste
106Ses Jaaren als voren vier Ryxdaelders ende daer
107naer Acht Ryxdaelders Jaerlyx, dat derde Erff
108van Vieren Twintich voeten breet, twaelff roeden
109lang derde halve Ryxdaelders d’eerste ses Jaren
110ende daer naer vyff Ryxdaelder Jaerlyx, dat
111Vierde Erff van Twintich voeten breet ende
112twaelf roeden lang, d'eerste Ses Jaren twee
113Ryxdaelders, ende daer naer vier Ryxdalder
114Jaerlyx, dat vyffte Erff van Achntien voeten
115breet ende ses Roeden lang, d'eerste ses Jaaren
116eenen Ryxdaelder ende daernaer twee Ryxdaelders
117Jaerlyx. Dat seste Erff van Sestien voeten
118breet ende vyff Roeden lang, de eerste ses Jaaren
119eenen halven Rykdaelder, ende daer
120Naer eenen Ryxdaelder Jaerlyx, ende
groo-
121ter off minder naer advenant, alles gherekent
122de roode op twaelff voeten, den voet op twaelff
123Duymen.
10. Mits dat Regenten der Steede
124sullen mogen macken ende ordineeren soo
125danighe Straeten, binnen vaerten, Marckten,
126Vesten, grachten (welcker vesten ende
grach-
127ten doch naer Onser genedigen bewillinge ende
128goet achten sullen ghemaekt worden) als sy
129tot dienste van de Stat sullen bevinden te
130behoeven, ende eenighe huysen in den wech
131staende willen Wy doen affbreecken.
11. Naer
132welcker voorss. tacx, elck Erff altyt sal
Con-
133tribueeren ende geschat worden, in alle
ghe-
134meyne wercken, als vesten, wateren, Straaten,
135Poorten, havininge, bruggen, Sluysen ende
136wes tot d’eerste makinghe ende onderhoudinghe
137van alle ghemeynne wercken noodich wert,
138De welcke de Inwoonders alleen sullen becostigen
139soo veel hare Stats dienste aengaet.
12. Maer
140om alles te meer te avanceeren, so willen wy
141tot de gemeyne wercken der selver Steede vereeren
142ende Schencken een goede partye holt naer
143vereyschen der Saken, ende onse discrectie.
14413. Des sullen de aenvangers der Erven hare
145Namen by Tyts off voor primo Marty
be-
146kent macken tot Tonningen aen ...
147met verclaeringhe van de groote
148der Erven die sy willen betimmeren, om primo
149April olden Styl de Cavelinge der Erven te doen,
150ende sullen als dan betaelen, aen den geenen
151die den voorseyden ... haer
aenwy-
152sen sal, tot Incomgelt beneffens den eersten
153omslagh tot fondatie der Stat als volcht.
1541. Een Erff van de eerste groote voor incomgelt
155veertich Ryxdaelders ende voor den eersten
om-
156slagh hondert Twintigh Ryxdaelders; 2. Een Erff
157van de Tweede groote, voor incomgelt vier en
158Twintich Ryxdaelders, ende voor den eersten
om-
159slach t'achtig Ryxdaelders; 3. Een Erff vande
160darde grootheyt voor incomgelt Sestien
Ryxdael-
161ders ende voor den eerſten Omslagh vyftigh
162Ryxdaelders; 4. Een Erff van de vierde groote
163voor Incomgelt Twaelff Ryxdaelders, ende voor
164den eersten Omslach veertigh Ryxdaelders;
1655. Een Erff van de vyffde groote, incomgelt
166vyff Ryxdaelders, ende voor den eersten omslach
167Twintich Ryxdaelders; 6. Een Erff van de seste
168groote, Incomgeldt Twee Ryxdaelders, ende voor
169den eersten omslach Thien Ryxdaelders, ende
170grooter off minder naer advenant.
14. Sullen
171geene Huysen van Luyden van neeringhe binnen
172t'gebiedt buyten der Stat gemaekt moogen werden
173sonder Consent van Regierders der Steede.
17415. Oock sullen geene nieuwe buyten landers mogen
175coomen op een Myle weeghs nae by dese Stadt
176daer ons ghebiedt so wyt es streckende (ten
177Ware by provisie tot dat hare huysinge
ge-
178reet ware) sonder consent als vooren.
17916. Ende sullen van deesen eersten Omslach
180Fabrycken by de eerste aenvangers te ordineeren
181mogen disponeeren met avys van Stathou=
182Ider ende regenten, ende den ontfanger doen
183goede rekeninghe, sullende de volgende omslaghen
184ghemaekt worden by Borgemeesteren der Stede.
18517. Ooch sullen die geene die naer naer den voorss.
186tyt comen verclaeren om eenighe Erven te
187begeeren, gheadmitteert ende aengenoomen
188moogen worden, maer sullen taer dan moeten
189Contenteeren met de vervolgende plaetsen,
vol-
190gens de ordere ende aenwysinghe van Statholder,
191Regenten ende Fabryken der Steede.
18. Ende
192sullen alle Hoeck Erven van Straten aen de
193ghemeente der Stat blyven ghereserveert, soo't
194haer belieft, om eenighe Luyden van neeringhe nae
195hare Sindelyckheyt daermeede te moogen dienen
196mits dat de Stat aen ons betale naer advenant
197andere.
19. So wie ten tyde van de Cavelinge
198niet verschynt noch ghemachtigde en seynt
199om fabryken te ordineeren tot de nodighe
ghe-
200meyne Wercken, sal syn stemme verliesen
201ende hem vernoegen laeeten met t'geene daer
202beslooten wert.
20. Oock es onse expresse
203meyninghe, dat de grootste Erven de beste
plaet-
204se sullen vergunt worden, ende dat de
Woo-
205ninxkens van de vyffde ende seste groote maer
206sullen dienen voor arbeyders ende Handtwerckers.
20721. Meede dat men tot het Gouvernement der
208stat, niemant sal admitteeren, dan die beneffens
209behoorlycke bequaemheyt bouwen of bewoonen
210sullen Huysen van de Eerste, tweede off ten
211minsten van de darde grootheyt.
22. Ende
212so yemandt den eersten Omslach
gheContribu-
213eert hebbende, achterbleeve ten tyde van den
214tweeden omslage ende in gebreeke bleeve die
215te betaalen, so sullen de gheContribueerde
pen-
216ningen vervallen aen de ghemeynte der Stat.
21723. Ende op dat de Handtwercks luyden ende
218Arbeyders te meer gheaccommodeert mogen
219worden, so willen Wy voor eerst in deselve
220Steede, doen timmeren ende becostigen (Sodt
221noodich bevonden wert) Hondert Huyskens
222van omtrent Hondert Ryxdaelders t'Stuck,
223die ons de bewoonders op reedelycke ende
draech-
224lycke termyynen weder sullen betaalen tot onsen
225goet vinden.
24. Ook om de Scheepstimmering
226te vorderen, willen Wy de eerste Compangie die
227deselve timmeringhe aenvangen, favoriseeren in
228den Incoop vant hout binnen unsen Lande naer
229alle vermoogen ende besorgen dat sy daerin niet sullen
230beschat worden, ende niet boven waerde behoeven
231te betaelen, maer met alle advantagie daerin sullen
232worden ghedient.
25. Voorts willen Wy deselve
233Steede voorsien met Twee vrye Jaermarckten,
234Peerde ende Beest marckten op Sulcke dagen de
235Regienten bequaemst sullen vinden, als meede
236en week marckt toelaeten, op sulcken dach der
237weecke haer goet duncken sal.
26. De Inwoonders
238sullen ghenieten Vryheyt van alle Schattingen den
239Tydt van Twintigh Jaren.
27. Ooch Vryheyt van
240Tollen ons alleen Competeerende, den Tydt van
241Twintigh Jaaren, ende sullen daernaer aen Ons
be-
242taalen Sulx als andere onses Lants inwoonders syn
243doende sonder meer.
28. Ende sullen Stathouder ende
244Borgemeesteren met avys der Raetspersoonen, mogen
245stellen sodaanich havengeldt op uytvarende ende
246incoomende Coopmanschappen ende Scheepen als
247sy tot verval van de Haveninghe ende verder
vol-
248trecken alles Statswercken sullen dienstich en
249noodich vinden.
29. Doch sullen deselve mogen
250macken sodanige Keuren ende ordinantien als sy
251sullen dienstich vinden tot de goede politie
der-
252selver Steede, doch dat daerop Confirmatie van
253ons versocht ende verkreegen sal werden.
30. Ende
254sal deselve stat met geene Garnisoenen noch
Crygs-
255volck mogen belast noch beswaert werden buyten
256goet vinden ende Consent van de Regierders der Stede
257maer sullen deborgers ende inwoonders deselve
258bewaeren in alle getrouwigheyt die oock geene
259Soldaten sullen moogen aenneemen sonder Consent
260ende goet vinden van ons.
31. De Inwoonders
261ende hare goederen sullen niet arrestabel weesen
262in alle de plaetsen onses gebiets, maer sullen de
263selve alleen te rechte staen voor d’eerste ende
264tweedemael binnen harer Steede ende ten laesten
265ende dardemaele voor ons mogen betrocken werden.
26632. Ende so Wy metter Tyt verstaen ghedient te
267syn met een Munte, so willen Wy die aldaer
268leggen ende oock onderhouden.
33. Item om
269alles beeter te vorderen, ende de inwooonders
270(bysonder in den aenvanck) te vryen ende
be-
271schermen voor alle overlast ende ghewelt van
272eenighe moetwillighe onder wat pretext die souden
273mogen coomen t'sy te Water off te Lande, so willen
274Wy niet wyt van dese stadt doen maeken ende leggen
275op de Cant van de Eyder een foort ofte Schanse
276ten minsten van vier bolwercken, voorsien met
277gheschut, volck ende Crygs amonitie, om alle
278vyantlycke Scheepen te weeren ende de
inwoon-
279ders der voorss. Stede in alle overlast ende noot
280te beschermen ende hanthaven naer vermoogen.
28134. Welverstaende ende met Conditie, by aldien ten
282tyde van de Cavelinghe niet bevonden worden,
283dat sich hiertoe verstaen ten minsten Hondert
284parsoonen die Erven aenveerden van de eerste
285tweede ende darde grootheyt, ende twee hondert
286die Erven aenverden van de vierde ende vyffde
287grootheyt, dat dit Octroy sal ghehouden werden
288als nul en van geender weerden.
35. Ende off
289metter Tydt bevonden wierde hier wat
ver-
290suymt dat in redene ghefondeert ware tot
dien-
291ste der Ingesetene, so willen Wy naer
bevin-
292dinghe der Saeke ons daerop ghenedichlyck
293erkleeren ende onweygerlyck laten vinden.
29436. Willende alle tydt neemen ende beholden
295in onse ghenedighe protectje de voorss. Stadt
296sampt alle ende een yderen der voorss.
Inwoon-
297deren ende hare goederen.
37. Willende ende
298beveelende by deesen allen Amptluyden
299ende allen ende yderen haren Onderdaenen: Den
300voorschreeven Inwoonderen alle alsulx als
301haer hierby vergunt, vreedelycken ende onbe-
302commert te laeten gebruycken, sonder haer
303int minste eenich letsel off hinder daerin te laeten
304gheschieden. Want het ons also gelieft. Dies
305te oirconde ende verseekeringe hebben desen
306doen schryven; ende neffens onse ghewoonlyke
307onderteekeninghe met onsen Furstelyken Secreet
308Segel3 bevestigen laeten. Aldus ghedaen
309op onsen Huyse tot den Een ende
310Twintichsten October, Int Jaer onses Heeren
311ende Salichmaekers Een duysent Seshondert
312ende Twintich.
313b
Sachliche Anmerkungen