Pace di Cavour (5. Juni 1561)
1Conventiones
2& pacta quaedam, inter Generosuma
3
4nomine & Pedemontanarum val-
5lium incolas, Valdenses nominatos,
6transacta & rata.↑
7
Ex Principis mandato diplomata con-
8ficientur, quibus vallium -
9, , , ,
10
, , in
11
confinio, , -
12, , inco-
13lis
, ac caeteris
, qui subsidio illis fuerunt,
14remitti condonaríque omnes, quas
com-
15miserunt
offensas palàm fiet. Praesertim
16verò, quòd tam in ipsius ,
17tum etiam in privatos nobiles, quos in
18
suam fidem ac clientelam recepit, arma
19
coeperint. [Art. 1] deinceps, ,
20
, ,
,
21( membris),
22item, , ,
23( membris) b
coetus agere
b,
24
aliísque religionis suae exercitiis locis
25
consuetis frui, cliberum fore
c idipsum. [Art. 2]
26 ( membro) tantisper
con-
27cessum
iri, dum eius illic mo-
28liri arcem visum erit. Extructa verò
29arce nec concionibus nec coetibus toto
30illo circuitu locus erit. Poterunt quidem
31alicubi haud procul appositum ad hoc
32locum aliquem versus ex-
33truere. Neque tamen Pastoribus nefas
34erit, morbis eo tractu laborantes
invise-
35re
, aliáque suae religionis, quae
necessa-
36ria
sunt
, munia obire: modò ne illic
37
coetus convocentur
, aut habeantur con-
38ciones. [Art. 3] & in
39 confinio iacentibus, concionari &
40
coetus vocare fas erit, iis tantum locis, qui-
41bus id antehac solemne fuit, ea tamen lege,
42
ne id in reliquo confinio fiat. [Art. 4] Iis,
43qui ac vi-
44cini sunt ac paulò ante denominati, cau-
45tio erit, ne reliquos illorum fines -
46 ditionem subeant
, néve ad conciones,
47
coetus
, ac disputationes habendas
praescri-
48ptos
limites transgrediantur, cum id sibi in
49
suis tantùm confiniis liceat. Quod si fortè
50
rogentur de sua fide, illis absque poena vel
51
bonorum vel capitis liberum erit respondere.
52[Art. 5] Eadem libertate fruentur, qui
53nunc religionis causa ab aedibus suis exu-
54lant, quique coetus convocare & verbi pro-
55mulgatione aliísque suae religionis exer-
56citiis quodam in loco, cui nomen,
57
uti solebant: sed ita, ut caeteros huius
pa-
58roeciae
locos aut confinia ad id non
su-
59beant
. [Art. 6]
, qui sunt in -
60, quíque hodie religionis ergô pa-
61tria exulant
, necnon ad conciones, coetus a-
62liáque religionis suae exercitia convenire
63
solebant, eodem iure uti licebit: modò
64eo tantum loco, cui no-
65men, illud fiat. [Art. 7]
, qui sunt ex
66
, item, qui
67ob religionem, in qua etiamnum
persi-
68tunt
, profugerunt: fiet potestas habendi
69
pastorem, qui alternis diebus apud
70
loco, cui nomen -
71, modò apud
72loco, cui nomen
, concionari
73poterit. [Art. 8] Oppidanis simul ac rusticis val-
74lium harum universis, qui nunc propter
75
religionem
, in qua etiam constanter
per-
76severant
, exulant, indultum est (nihil e-
77tiam obstantibus promissis
quibuscun-
78que
, sive abiurationibus alienis à sua re-
79ligione ante hoc bellum praestitis) in suam
80cuique familiam reverti, ad suae religio-
81nis calculum vitam degere, in concioni-
82bus ac coetibus, qui praefixis locis à
Mi-
83nistris
fient, frequentes esse
, modò
supe-
84riora
ad amussim observent. Quoniam
85verò harum urbium ac pagorum pleri-
86que
, extra evangelicae praedicationis ter-
87minos agunt, qui morbo laborantes
vi-
88sitatione
atque id genus aliis religionis
89exercitiis indigent, eorum Ministris in-
90tra designatos limites habitantibus, il-
91los invisere rebúsque omnibus ad
salu-
92tem
necessariis iuvare nullo eorum de-
93trimento licebit, modò ne conciones
94habeant, aut coetus suspectos convocent.
95[Art. 9] Singulari autem gratia omni-
96bus ac
, vi-
97cinis, qui profugerunt quidem, religionem
98verò nihilominus retinent, libertate
99proximè praecedenti capite concessa
100frui liberum erit: ea tamen lege, ut ea
101omnia, quae alii se servaturos
promise-
102runt
, diligenter & ipsi observent. [Art. 10] His in-
103quam vallicolis omnibus ac extorribus,
104qui tamen religionem perpetuò ample-
105xantur, tam vallium ipsarum, quam -
106,
, incolis,
107bona iam publicata, (modò ne ob aliam
108quàm religionis bellíque confecti
cau-
109sam
id acciderit) restituentur. [Art. 11] His pari-
110ter omnibus tam pecudes quàm
suppel-
111lectilia
iuris legúmque subsidio à vici-
112nis (militibus exceptis) recuperare lice-
113bit. Et quae distracta comperientur, eadem
114quoque via, sed restituto pretio redimi
115poterunt: quod item & vicinis in eos
116permittetur. [Art. 12] His inquam libertates
sin-
117gulae
, immunitates, privilegiáque tam ge-
118neralia quàm particularia cùm ab eius
119
maioribus, tum ab ipsomet
120
concessa
, vel à privatis Dominis impe-
121trata
, firmabuntur, modò de iis docu-
122mento authentico fidem faciant. [Art. 13] Valli-
123bus istis praeficientur aequi Magistratus,
124qui recta & utilia
, & sanctis legibus
con-
125venientia
praescribant, quíque ex aequo &
126bono iudicent, ut inde se in eius
127 fidem & clientelam non secus ac reliquos
128
subditos recipi intelligant. [Art. 14] Tenebuntur
129
autem hi vallium incolae, vallicolarum omnium
,
130qui fugam religionis causa ceperunt, tam
eo-
131rum
, qui sese periurio astrinxerunt, q[uam] aliorum
132
cathalogum conficere, ut in bonorum
suo-
133rum
familiarúmque possessione restitui
134
conservaríque
, necnon Principis Do-
135miníque sui favore ac beneficio frui
pos-
136sint
. [Art. 15] Et quanquam nemini ignotum sit
137penes Principem esse
, intra ditionis suae
138terminos arces ad arbitrium extruere,
139cui etiam contradici à nemine queat:
140
ut tamen omnem ab animo suo
suspi-
141cionem
Valdenses amoveant, si post exactum
142aliquot temporis spatium
,
143libitum fuerit propugnaculum
144
aedificare, notum sit omnibus eius loci ha-
145bitatores ad suggerendos sumptus mini-
146mè compellendos: nisi fortè ipsis ultro ac
147
spontè suo principi operam praebere visum
148fuerit. Huic autem p[ro]pugnaculo
exaedifica-
149to
, praeerit praefectus, cuius partes erunt
150
fideliter inservire,
151
ita tamen, ut incolarum vel bonis vel
con-
152scientiis
, nihil nec detrimenti
, nec molestiae
153inferat. [Art. 16] At priusquam Ministros (qui
154 reiiciendi videbuntur)
155illi dimittant, alios in eorum loco
accerse-
156re
illis liberum erit, modò ne
157 sibi deligant
dimis-
158sis
verò usquam in his vallibus Ecclesiarum
159
curam gerere licebit. [Art. 17] Ubicunq[ue] locorum
160his in vallibus condonari & coetus agi-
161tare aliáque huius religionis munia obi-
162re licebit: illic itidem Missae
, & alii
usita-
163to
Romanis more ritus ac ceremoniae
164celebrabuntur: sed ea lege, ut ipsi neque
165eò convenire
, neque interesse
, aut cere-
166monias eiusmodi celebrantes favore vel
167auxilio iuvare cogantur. Nec ulla etiam
168ratione interturbabuntur ii, quib[us] eò
li-
169bitum
erit accedere. [Art. 18] Ex Principis indulto
170illis etiam remittuntur impensae omnes, quas
171in huius belli gratiam fecit. Octo item
coro-
172natorum
millia à sedecim millib[us]
, quae bello
173antehac confecto pacti erant reliqua, ac-
174cepta eis feruntur: atque ob hanc causam
175
confectae literae perfringentur, & in
ni-
176hilum
redigent[ur]. [Art. 19] Actutum captivi omnes, qui
177in militum potestate reperientur, soluto
178
tamen aequo paríq[ue] facultatib[us] redemptionis
179
pretio salvi restituentur. Negotium
i-
180stud
omne Dominorum &
181
sententiae & iudicio commit-
182tetur. Ad haec immunes emittentur quot
-
183quot illorum iudicio contra belli ius
184capti censebuntur
, Dimissis pariter ex
185vallicolis, qui suae religionis non rei al-
186terius causa ad triremes ablegati fue-
187rint. [Art. 20] Denique his omnibus,
188item, , &
,
189
cuiuscunque sint loci & ordinis (modò
190ne sint Ministri) promiscuè ac familiari-
191ter habitandi versandíque cum caeteris
192omnibus subditis potestas fiet. Singulas
193item, quae principis subiacent imperio
194
Provincias adire, peragrare, in iísque
195commorari, ac merces emere, vendere,
196
eásque ultro citróque convehere lice-
197bit, sed ea lege, ut nequis illorum (ut an-
198tea dictum est) concionetur, coetus
con-
199vocet
, aut de religione disceptet: & qui
200vallium earundem urbibus ac pagis ha-
201bitant
, ac fines locósque antea
designa-
202tos
incolunt, aliò non commigrent. Quae
203omnia, si ab eis integrè serventur, haud
204
ulla se molestia ullóve detrimento affi-
205ci percipient, imò verò in principis fide
206
ac clientela tutissimi degent. [Art. 21] Accedit
207huc, quòd praepedimenta omnia
ad-
208versus
casus & iniqua sceleratorum ho-
209minum consilia ita est dissipaturus, ut in
210
sua quisque religione tranquillam vitam
211acturus sit. Quóque exactius haec
obser-
212ventur
omnia,
,
213
Syndicus valliúmque le-
214gatus,
, aliàs Rem-
215baldus
, actor universitatis,
216
, ,
217
, &
218 ex confinio, no-
219mine missi, à
pri-
220vatis
quibusdam ,
221
, à populo , ac
222
, ab
e-
223iusdem
loci totiúsque
u-
224niversitate
delegati, suo & communita-
225tum nomine superioribus capitibus
com-
226prehensa
piè inviolatéque servatum iri,
227
ultrò citróque fidem obstringant: eá-
228que si à nonnullis (quod omen Deus
a-
229vertat
) infracta violatáque fuerint, se ad
230eam poenam
, quae placuerit,
sube-
231undam
paratos. Spondent praeterea se
,
232
ut omnia haec earundem vallium quilibet
233
Paterfamiliâs confirmet observétque
234operam daturos. Pollicetur quoque
ge-
235nerosus
Dominus,
,
236
generatim ac
237particulariter, tam intercedente
Sere-
238nissima
, quàm speciali
239gratia, haec omnia firma, ratáque habi-
240turum. Utque maior ei rei fides habere-
241tur, haec eadem sua manu confirmavit
242
: quibus similiter cunctarum
243vallium nomine subscripserunt Ministri,
244próque suis universitatibus alii, qui lite-
245teras
d exarare noverant. Datum -
246, Iunii quinto, anno à Christo in cru-
247cem acto supra millesimum
quingente-
248simo
sexagesimo primo.
249
.
250
, Minister.
251
, Minister.
252
.
253
.